Een stukje geschiedenis

Op de plek waar nu de kunstgarage staat, was sinds 1923 het garagebedrijf, tevens woonhuis, van Dirk Franx gevestigd. Het was door Franx’ toenmalige zwager Piet van Herwijnen gebouwd. Op deze plek woonde Dirk Franx tot halverwege de jaren ’30. . De werkplaats bevond zich aanvankelijk achter het woonhuis. In de jaren ’50 van de vorige eeuw is daar een nieuw stuk aangebouwd. Dat is nu de grote hal waar Franx de tentoonstellingen  organiseert en waar de drie werkplaatsen van de kunstenaars en de educatieruimte zijn ondergebracht.

In het begin had de garage voornamelijk vrachtwagens en bestelwagens in onderhoud; nog maar weinig mensen beschikten over een personenauto. Personeelsleden werden binnen het bedrijf opgeleid tot monteur. Daarbij aangestoken door een baas die echt hartstochtelijk met techniek bezig was.

In 1937 trouwt Dirk met zijn tweede vrouw – zijn eerste echtgenote is enige tijd voordien overleden. Ze wonen inmiddels in een nieuwe woning aan de Broekweg(dat is nu de J.L. Van Rijweg). De plek aan de Vlamingstraat blijft in gebruik als werkplaats; in het huis komt onder meer personeel van de garage te wonen.

Franx’ vaardigheid, vakmanschap en vindingrijkheid uiten zich in het zelf willen doen, het scheppen. Bijvoorbeeld bij het herstel van assen. Door overbelading van de vrachtauto’s kan het chassis (het onderstel van een voertuig) scheuren en zelfs breken. Dirk draait op zijn werkbank overmaatse assen.

Een speelse uitvinder

Tegenover de kunstgarage staat een replica van een ijsslee, een schepping van Dirk Franx. Het werk uit 2005 is van de hand van de Zwitserse kunstenaar Moritz Ebinger. De ijsslee is in 1929 bedacht en werd samen met het personeel gebouwd. De aandrijving bestond uit een propeller: een duwschroef die door de motor van een T-Ford werd aangedreven.

Franx was naast garagehouder altijd druk met nieuwe technische dingen uitdenken. Hij had behalve een passie voor techniek een rijk voorstellingsvermogen. “Mijn vader was het meest in zijn element als hij dingen kon bedenken. Hij was gek van techniek. En werk was zijn passie”, vertelt zijn dochter Lies.

Het speelse, het uitproberen kenmerkt Dirk Franx . Zo bedenkt hij een bietenrooimachine waarvoor hij in 1934 een octrooi krijgt. In die tijd is Dirk Franx ook een verwoed zweefvlieger. Hij bouwt in de werkplaats van Piet van Herwijnen twee  zweefvliegtuigen (de PH-4 en de PH-10) en richt de Zweefvliegclub Zoetermeer-Zegwaart op (Zoetermeer en Zegwaart zijn dan nog twee afzonderlijke gemeenten). Er worden zweefvliegdemonstraties gehouden en ook lessen gegeven bij boer Koevoets aan de Zegwaartseweg.

Antraciet

Tijdens de Tweede Wereldoorlog – het is een tijd van schaarste – worden motorvoertuigen die op benzine rijden omgebouwd naar aandrijving op gasgeneratoren. Antraciet of hout diende hier als brandstof. Zo reed de bekende Zoetermeerse dokter J.W. Palte met een gasgenerator om zijn patiëntenbezoeken af te leggen. Te vervangen onderdelen werden op de draaibanken gemaakt.

Na de oorlog kent Nederland de wederopbouw en in de jaren zeventig verhuurt t Dirk Franx de locatie ; er is geen opvolger voor het bedrijf. Op de locatie aan de Vlamingstraat komt garage v/d Broek en later neemt KwikFit zijn intrede in het pand.

Dirk Franx is later naar de Zonnenberg in Meerzicht verhuisd. Waar het woonhuis aan de Broekweg  stond ligt nu het viaduct van de J.L. van Rijweg, achter de parkeergarage van Albert Heijn in het Stadshart.

De werkplaats is in 2020 – 2021 voor kunstorganisatie Franx gerenoveerd. Het voormalige woonhuisgedeelte is een herbouw van het pand uit 1923. Het oorspronkelijke huis verkeerde in een te slechte staat om een tweede leven te krijgen. Er werd daarom tot sloop en wederopbouw besloten. Zo werd een stukje Zoetermeerse geschiedenis weer in ere hersteld.